Xung đột trong đời sống hôn nhân

1/ Những vấn đề và nguyên nhân gây xung đột

• Xung đột thực sự chỉ bắt đầu với hôn nhân. Nếu như trong thời gian quen biết nhau ta đã gặp những vấn đề, những trục trặc thì trong đời sống hôn nhân, ta sẽ còn gặp nhiều hơn nữa. Vì sao?
• Vì hôn nhân mới là khởi đầu thực sự. Thời gian quen biết với nhau có thể tạm so sánh với thời gian tập kịch, dợt kịch. Còn hôn nhân là khởi sự diễn kịch thực thụ. Nhưng còn khác hơn nhiều. Nếu như trong việc đóng kịch, ta chỉ diễn lại những gi mình đã học, đã tập dợt, không đi ra ngoài, còn trong đời sống hôn nhân không phải ta diễn lại những gì mà ta đã thực tập trong thời gian quen nhau. Đó không phải là chuyện diễn lại mà là thực sự khởi đầu, cũng có thể là tiếp tục thời gian quen nhau nhưng theo một cách hoàn toàn khác.

Xung đột, chung và riêng

• Có những vấn đề cặp hôn nhân nào cũng phải gặp, chỉ khác nhau về mức độ mà thôi, ví dụ những xung đột liên quan đến khác biệt về giới tính, bất đồng ngôn ngữ, hiểu lầm…

Có những vấn đề riêng cho mỗi cặp tùy sự khác biệt của từng cặp, ví dụ những xung khắc về tính cách, sở thích, quan niệm, giáo dục, hoặc những xung đột có nguồn gốc từ tâm sinh lý xã hội, tâm linh liên quan đến nhân cách và ứng xử.

Những vấn đề gây xung đột

• Tiền bạc: bất đồng quan điểm về việc sử dụng, quản lý, chi tiêu.
• Tình dục: bất đồng quan điểm về việc ân ái vợ chồng, về cách ứng xử trong quan hệ vợ chồng, không hòa hợp trong đời sống tình dục.
• Dưỡng dục con cái: bất đồng về quan điểm dưỡng dục con cái, không tìm được tiếng nói chung trong việc nuôi nấng và giáo dục con cái, về những quyết định.
• Bổn phận và công việc: bất đồng quan điểm về bổn phận và phân công công việc.
• Tương quan xã hội: bất đồng về quan niệm giao tiếp, và đối xử với thân nhân bạn bè, các mối quan hệ xã hội.
• Tổ chức cuộc sống: bất đồng quan điểm về việc tổ chức các sinh hoạt của gia đình: ăn, chơi, làm việc, nghỉ ngơi, giải trí.
• Cách bài trí, trang trí nhà cửa.
• Cách ăn mặc, nói năng, đi đứng.
• Ngoài ra còn những bất đồng khác về nhiều chuyện vụn vặn khác.

Nguyên nhân ngoại tại

• Do môi trường tự nhiên: ánh sáng, không khí, nhiệt độ, khí hậu.
• Do môi trường xã hội: xuất xứ, giáo dục, ảnh hưởng, tác động của phương tiện truyền thông đại chúng, của gia đình bạn bè, áp lực và căng thẳng do công việc và những mối lo toan về cuộc sống.

 Nguyên nhân nội tại

• Do những khác biệt (tâm sinh lý, tính cách, tính tình, khí chất, sở thích, quan niệm sống, cách cư xử), do tình trạng sức khỏe tâm sinh lý (yếu đau bệnh tật, tâm trạng bất an, lo sợ, mặc cảm, trầm cảm, hụt hẫng, vết thương quá khứ, stress…), do nhân cách hành xử (kiêu căng, giả dối, ích kỷ, thờ ơ, vô tâm, lên án vu khống, chê bai chỉ trích, sống vô trật tự, vô độ, phóng túng…), do nhận thức lệch lạc, phiếm diện, phán đoán sai lầm (bám víu vào khoái lạc, lệ thuộc, dựa dẫm…) do thói quen xấu (rượu chè, cờ bạc, ăn chơi, trác táng…), do trục trặc về đời sống tâm linh (bất an, lương tâm dày vò, mặc cảm tội lỗi, đam mê bất chính, sống không có ý nghĩa, mục đích, lẽ sống, phương hướng…).

 Nguyên nhân chính

• Ngoại tình, ruồng rẫy (ly dị), nhất là khi xuất phát từ ước muốn hay là hậu quả của chính việc ngoại tình, xúc phạm trầm trọng, gây thương tổn không thể lành lặn đến bạn đời của mình một cách sâu xa nhất, có thể gây ra nhiều thảm họa, đổ vỡ trong đời sống hôn nhân.
• Từ chối thể hiện hay đón nhận biểu hiện tình cảm ái ân không có lý do chính đáng, khinh thường người phối ngẫu, trong lời nói, thái độ, và quan hệ, coi họ như một thứ nô lệ tình dục, một dụng cụ để thỏa mãn ham muốn ích kỷ là một trong những nguyên nhân chính gây hiểu lầm, hụt hẫng, rạn nức và những hậu quả đáng tiếc không kém phần quan trọng như ngoại tình.

Nguyên nhân sâu xa

• Nguyên nhân sâu xa của những xung đột trong đời sống vợ chồng: gánh nặng của quá khứ của mỗi người. Nguyên nhân này biểu trưng phần lớn nhất (khoảng 6/7) của tảng băng xung đột trong quan hệ vợ chồng. Tất cả những gì chồng và vợ đã sống, cảm nhận, chịu đựng, từ khi sinh ra vẫn còn được giữ lại trong cõi vô thức và trong ý thức của họ và các điều này có thể tái xuất hiện vào lúc này hay lúc khác.
• Cho dù các điều này không tái xuất hiện trên bề mặt, chúng tác động mạnh mẽ đến cung cách ứng xử của ta. Nhưng ta ít nhận ra là ta phản ứng trong một hoàn cảnh nào đó một cách kỳ lạ và thái quá đến chừng nào.

Ví dụ điển hình

• Một cặp vợ chồng đến một nhà tư vấn hôn nhân với vẻ mặt bàng hoàng. Người vợ nói: chúng tôi vừa trải qua một buổi tối rất thú vị với những người bạn. Sau khi họ đi, vì muốn gần gũi chồng mình, tôi thỏ thẻ vào tai chồng tôi một cách âu yếm: “Anh không yêu em nữa sao? Và thế là chồng tôi bỏ đi giận dữ đến độ tôi cần đến ba ngày mới trở lại bình thường!”. Người chồng khi được hỏi về phản ứng hung hăng thái quá của mình sau một hồi thinh lặng liền đáp: “Ông hiểu chứ, khi tôi nghe vợ tôi nói: “Anh không yêu em nữa sao?” bỗng dưng tôi hồi tưởng lại lúc tôi bốn hay năm tuổi, khi tôi làm một điều ngu xuẩn mẹ tôi rất nghiêm khắc nói với tôi: “Mẹ không thương con nữa, không bao giờ!. Tôi tự dưng cảm thấy mình bị bỏ rơi, hư mất mãi mãi”

Vấn đề phát xuất từ nội tâm

• Nhiều cặp vợ chồng hục hặc chẳng qua vì họ cần chữa trị nội tâm. Họ giữ trong lòng những mảng đời riêng tư, những đau khổ liên quan đến cảm xúc, tâm thần, tinh thần, những sự kiện đau khổ mà họ nhớ đến một cách ý thức hay bị dồn nén trong cõi vô thức, và điều đó gây ra những khó khăn trong tương quan giữa họ. Họ tố cáo, chỉ trích, tấn công nhau, tức giận, cay đắng.
• Bình thường các biến cố đau đớn trong qúa khứ tái xuất hiện. Như thế vợ chồng cần phải tham khảo bộ nhớ của mình: Những chấn thương nào chưa được chữa trị và làm cho mình phản ứng như thế? Các vết thương sâu xa nhất và đau khổ nhất thường bắt nguồn từ thời thơ ấu và thường gây ra do những người thân, cha mẹ, anh chị em và tại trường học…

“Con nít là cha đẻ của con người”

• Nhà thơ William Wordsworth có lý khi viết điều đó. Đứa trẻ này vẫn tiếp tục hiện diện nơi ta. Bạn đời của ta cũng đã từng là một trẻ thơ và đứa bé này vẫn còn hiện hữu nơi người ấy.
• Trong đời sống hằng ngày hai trẻ thơ này tái xuất hiện và biểu lộ thật dễ dàng! Ta tưởng là hai? Lầm rồi! Trên thực tế là bốn, hai đứa bé và hai người lớn nơi hai chúng ta!
• Khi nhìn chồng hay vợ mình, đừng quên nhìn đứa bé đang sống nơi người ấy. Đứa bé ấy có lẽ đã bị tổn thương, sợ hãi, hạ nhục, bỏ bê trong qúa khứ. Ta sẽ hiểu rõ hơn mọi cung cách cư xử “không thể hiểu được”của người ấy nếu ta nhớ đến điều đó.

Vấn đề khởi đầu từ trẻ thơ

• Một nhà tâm thần học nói: “Lẽ ra tôi phải ghi trên cửa: nhà tâm thần học khoa nhi. Thật thế nơi mỗi khách hàng đến nhờ tôi tư vấn, không phải là người lớn mà tôi đang chăm sóc mà là trẻ em ở nơi người ấy.”
• Như thế, ngay khi một người nam và một người nữ sống chung, mỗi người trong họ mang theo vấn đề cá nhân của mình và điều này tác động đến tương lai của mối quan hệ tình yêu của họ.
• Vấn đề này đặc biệt xoay quanh tương quan của trẻ thơ với mẹ nó, xung đột oedipe, những sơ đồ không thích nghi và lạm dụng tình dục từ sớm.

Ma quỷ là nguồn gốc của mọi chia rẽ.

• Cho dù có 1001 lý do dẫn đến xung đột đổ vỡ, ta phải nhận thấy rằng nằm sâu ở dưới những nguyên nhân ấy chính là tác động của ma quỷ gieo rắc nền văn minh sự chết vào thế gian và lòng đam mê tội lỗi, nô lệ xác thịt.
• Ma quỷ, đầu mối của mọi chia rẽ bất hòa trong gia đình. Chúng vô cùng thâm độc núp bóng thế gian, xác thịt, dưới nhiều hình dạng khác nhau, làm cho ta mắc phải ngộ nhận trầm trọng nhất.
• Ma quỷ cám dỗ ta xem mình là rốn của vũ trụ, là người duy nhất có lý, buộc kẻ khác phải suy nghĩ, nói năng, hành xử giống như mình.

Ma quỷ thâm độc xảo quyệt

• Ma quỷ thâm độc dụ dỗ ta nghe theo lời xúi giục của nó sống theo đam mê xác thịt, đôi khi ngay cả cái thú vui xác thịt chính đáng bằng cách tách rời chúng với những yếu tố khác của tình yêu làm cho ta lầm tưởng tình yêu chỉ là chuyện quan hệ tình dục, là sự thỏa mãn khoái cảm xác thịt, cho ta ảo tưởng sống trung thực với lòng mình và do đó nó giết chết tình yêu của ta khi ta không đạt được khoái cảm như thuở ban đầu.
• Ma qủy thâm độc dùng sự hào nhoáng hấp dẫn của thế gian để mê hoặc ta, làm lây nhiễm não trạng thế gian, xa rời Tin mừng, từ đó dẫn đến những thảm họa trong đời sống hôn nhân.

2/ Giải quyết xung đột trong đời sống hôn nhân?

• Chuẩn bị tinh thần, bình tĩnh đón nhận xung đột như một tương quan xã hội, quy luật tự nhiên của cuộc sống xã hội: là điều không thể tránh khỏi trong đời sống hôn nhân do những khác biệt thay vì nhìn chúng như những hiện tượng bất thường, một sự bất toàn cần phải dứt khoát loại trừ…
• Chuẩn bị hành trang bước vào đời sống hôn nhân bằng việc học hỏi trang bị kiến thức, hoàn thiện nhân cách, đào sâu Lời Chúa và giáo huấn của Giáo hội, vun trồng đời sống đức tin, tập sống từ bỏ quên mình, vị tha, trau dồi các nhân đức, siêng năng lãnh các Bí tích và cầu nguyện.

Các điều cần tránh

• Trước khi nghĩ đến chuyện cần làm, cần phải tránh những việc sau đây: kết tội, cáo buộc; ra lệnh, ép buộc; chối bỏ kẻ khác trong điều họ nói cảm nhận; hăm dọa, la rầy, đe dọa; hạ phẩm giá, chế giễu, bêu xấu, áp lực; lên lớp, giảng morale, lý luận, lý giải nhằm thuyết phục; dán nhãn, giam hãm trong một hình ảnh, phán đoán, phê bình, chê bai; suy đoán tư tưởng của kẻ khác, diễn giải, phân tích, mổ xẻ; điều tra, xét hỏi; tránh né, cư xử hời hợt.
• Vì kết quả cho thấy những việc này chẳng những không giải quyết được gì mà đôi khi làm cho vấn đề nên trầm trọng hơn cho dù biết chắc bạn đời mình sai lầm.

Đừng kết án, chớ xét đoán!

• “Thưa anh em, anh em đừng nói xấu nhau. Ai nói xấu hoặc xét đoán anh em mình là nói xấu và xét đoán Lề Luật. Nếu anh xét đoán Lề Luật, thì anh không còn là kẻ vâng giữ, mà là kẻ xét đoán Lề Luật. Chỉ có một Ðấng ra Lề Luật và xét xử, đó là Ðấng có quyền cứu thoát và tiêu diệt. Còn anh là ai mà dám xét đoán người thân cận?” (Gc. 4, 11-12)

Đừng thụ động và tránh né

• Sai lầm nguy hiểm nhất ngay từ đầu là nghĩ rằng mọi tội lỗi đều do người kia, và chính người kia phải thay đổi và từ đó đợi chờ một cách thụ động sự thay đổi của người kia.
• Nguy hiểm không kém là thay vì đương đầu với xung đột, cùng nhau phân tích tìm ra những nguyên nhân sâu xa để cùng nhau giải quyết vấn đề thì lại tránh né, bỏ lửng, không có can đảm nhìn thẳng vào vấn đề.

Đừng tìm bù đắp tình cảm nơi một người thứ ba

• Điều tệ hại hơn nữa và nguy hiểm nhất là tìm an ủi, bù đắp nơi một mối tình khác trong hiện tại hay quá khứ và nghĩ một cách sai lạc là mình chỉ có thể hạnh phúc với người này hay người nọ trong hiện tại hay quá khứ thay vì với người bạn đời đang chung sống với mình.
• Đó là một cám dỗ vô cùng nguy hiểm có thể dẫn đến những hậu quả vô cùng tai hại, những quyết định sai lầm đáng tiếc không chỉ dẫn đến sự đổ vỡ mà còn đánh mất đi hạnh phúc của chính bản thân mình.

Bình tĩnh, sáng suốt, khiêm tốn, cảm thông

• Khi xảy ra vấn đề, xung đột, cần phải bình tĩnh đương đầu, sáng suốt phân tích nguyên nhân, thành thật đối thoại, cảm thông, khiêm tốn nhận ra sai lầm của bản thân mình và thành tâm sửa đổi.
• Thường xuyên đối thoại một cách cởi mở và chân thành, nghe nhiều hơn nói, nghe không chỉ bằng tai mà bằng cả con tim, nhạy bén nhận ra sứ điệp bạn đời muốn trao cho mình qua những lời trách móc, hằn học, thậm chí chửi bới.

Khách quan nhìn nhận vấn đề

• Nhìn bạn đời mình không phải theo cái cảm giác hay định kiến, thành kiến của bản thân mình mà là nhìn người ấy trong chính bản thân họ. Nghĩa là ta không thể lấy thước đo, nhận thức, cảm giác chủ quan của mình để nhìn mà là nhìn người ấy trong chính bản thân họ trong toàn bộ và chiều sâu một cách khách quan và cảm thông.
• Khi nói đến cảm thông là nói đến việc ra khỏi chính mình, khỏi mọi quan niệm, nhận thức, định kiến của mình để đặt mình vào vị trí của người ấy, với tất cả những gì đã hình thành nên con người ấy: xuất xứ, môi trường, giáo dục, cái nhìn, quan niệm, nhận thức…, từ đó mình mới có thể nhìn họ như chính họ là, và yêu họ như chính họ là.

Nhìn xung đột với con mắt tích cực

• Nhìn xung đột theo chiều hướng tích cực: xung đột là cơ hội để ta khám phá thêm về chính mình và người bạn đời của mình, tạo điều kiện cho ta trưởng thành, biết cảm thông với người khác.
• Nhận ra rằng chính sự khác biệt mới thu hút lẫn nhau như cực âm và cực dương, phong phú hóa lẫn nhau và bổ túc cho nhau. Do đó cần phải học chấp nhận khác biệt của nhau, hay tích cực hơn là nhìn ra sự khác biệt của người bạn đời mình chính là sự bổ túc cho chính mình.

Loại trừ mọi mầm mống ích kỷ, tham lam và kiêu ngạo

• Khiêm tốn và can đảm để nhận ra không phải do người kia mà lắm lúc do chính bản thân mình, mà mình không nhận ra như chuyện cái rác cái xà mà Phúc âm nói đến.
• Loại trừ khỏi lòng bạn mọi mầm mống ích kỷ, tham lam và kiêu ngạo. Đó là những mảnh đất béo bở để ma quỷ bám vào để sống, hoành hành và ngự trị.
• Diệt được mầm mống đó nơi tâm hồn bạn là cướp đất sống của ma quỷ, là bỏ đói chúng, làm chúng sớm muộn cũng phải rút lui có trật tự.

Hãy cùng nhìn về một hướng!

• Hòa hợp không đồng nghĩa với thỏa hiệp, đồng lõa. Muốn vậy cả hai cần phải cùng nhìn về một hướng, cùng chia sẻ một cùng đích, cùng hiến mình cho Thiên Chúa (Fulton Sheen).
• Sự hòa hợp không bao giờ là chuyện tự nhiên, tất yếu mà là kết quả của một cuộc đấu tranh không ngừng, không phải với bạn đời mà đúng hơn là với chính mình, bỏ đi cái tôi, chọn cái chúng ta, và cùng nhau hướng đến chân lý, Thiên Chúa.

Hãy xây dựng đời mình trên nền tảng vững chắc!

• Điều này phải xây dựng không ngừng qua việc đối thoại chân thành, cảm thông sâu xa, của sự bỏ mình liên tục, tận tụy hy sinh, cầu nguyện liên lĩ, thường xuyên lãnh nhận Bí tích Giao Hòa (Bí tích Giải tội) và Bí tích Thánh Thể, học hỏi, lắng nghe, quy chiếu đời sống mình với Lời Chúa, thực hành Lời Chúa
• Chính Chúa là nguồn của tình yêu và là nguồn mạch của sự bình an. Chính Ngài sẽ giúp chúng ta giải quyết mọi xung đột và đem lại bình an thực sự cho gia đình, cho tâm hồn chúng ta như Ngài đã hứa: Hãy học cùng Tôi vì Tôi hiền lành và khiêm nhượng trong lòng!
• “Tất cả những ai đang vất vã mang gánh nặng nề, hãy đến cùng Tôi, Tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng. Anh em hãy mang lấy ách của Tôi và hãy học với Tôi, vì Tôi có lòng hiền hậu và khiêm nhường trong lòng. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi dưởng. Vì ách của Tôi êm ái, gánh của Tôi nhẹ nhàng.” (Mt 11, 28-29)
• LẠY CHÚA XIN THƯƠNG XÓT CON!